Nadbużański Park Krajobrazowy

NADBUŻAŃSKI PARK KRAJOBRAZOWY

Nadbużański Park Krajobrazowy utworzono w dolnym biegu rzeki Bug - fragment dolnej Narwi i Liwca oraz duże obszary leśne Puszczy Białej, Borów Łochowskich i Lasów Ceranowskich. Powierzchnia parku wynosi 139000 ha, a razem z otuliną 222100 ha i obejmuje fragmenty czterech województw. Na woj. ostrołęckie przypada 63% obszaru, siedleckie 34%, ciechanowskie 3% i łomżyńskie 1%. W granicach parku położonych jest 28 gmin wiejskich i 4 miasta. Jest to jeden z największych parków krajobrazowych w Polsce.
Obszar parku - jak na tereny nizinne -charakteryzuje się wyjątkowo dużym zróżnicowaniem krajobrazu, powstałym w wyniku działalności lodowca oraz współczesnych rzek. Dzięki niewielkiej ingerencji człowieka, zarówno Bug jak i jej dolina, zachowały się w stanie zbliżonym do naturalnego, co jest rzadkością w Europie.
W Nadbużańskim Parku Krajobrazowym dominują bory sosnowe, porastające ubogie, piaszczyste siedliska. Wspaniałe ponad 100-letnie bory ze strzelistymi, wysokimi na kilkadziesiąt metrów sosnami, prezentują się znakomicie. W podszyciu dominuje często jałowiec pospolity, natomiast runo borów tworzą między innymi mchy i chronione widłaki. Najczęściej występuje widłak goździsty, ale nierzadkie są też widłak jałowcowaty, spłaszczony i wroniec.
Flora parku liczy około 1300 gatunków, w tym 38 gatunków drzew i 59 gatunków krzewów. Występuje tu 60 gatunków chronionych oraz 170 zaliczanych do rzadkich w skali kraju lub regionu, np. wierzba śniada, lepnica dwudzielna, skalnica trójpalczasta, lucerna kolczastostrąkowa i wiele innych.
Wielka różnorodność siedlisk wpływa bezpośrednio na bogactwo świata zwierząt Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Szczególnie różnorodny jest świat ptaków. Gatunki rzadkie i zazwyczaj najbardziej zagrożone wyginięciem, występują najczęściej w dolinie Bugu, która jest "życiową arterią" parku. W wielu miejscach doliny Bugu można jeszcze podziwiać "rycerskie" turnieje batalionów. Symbolem nadbużańskich naturalnych łąk jest kulik wielki, odzywający się pięknym, fletowym trelem. Jeszcze kilka lat temu na suchych nadbużańskich pastwiskach i wydmach występował kulon. W Polsce zachowało się zaledwie kilka par tego ginącego ptaka.
Na terenie parku i otuliny występuje znaczna liczba dużych ssaków kopytnych. Liczebność łosia jest oceniana na 150 sztuk, jelenia na około 270, dzika ponad 400 a sarny na 2600. Jeszcze niedawno w Puszczy Białej spotykane były wilki. Nad Bugiem można znaleźć ślady żerowania bobrów - charakterystyczne zgryzy na drzewie. Coraz częściej spotykana jest także wydra. Spośród ginących gatunków gadów bardzo rzadko występują żółw błotny i gniewosz plamisty. Inne gatunki to zaskroniec, żmija zygzakowata, padalec i jaszczurki.
Występują tu - chociaż nielicznie - orlik krzykliwy, trzmielojad, kobuz, krogulec, pustułka.
Rezerwaty wchodzące w skład Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego:
- Biele
- Bojarski Grąd
- Czaplowizna
- Dzierżenińska Kępa
- Jegiel
- Moczydło
- Popławy
- Stawinoga
- Sterdyń
- Śliże
- Wielgolas
- Wilcze Błota
Biele
Rezerwat florystyczny o powierzchni 27,90 ha. Utworzony w roku 1989 w celu ochrony bogatego stanowiska pełnika europejskiego oraz innych i rzadkich gatunków roślin. Położony jest w oddz. 15 leśnictwa Ceranów na południe od wsi Noski. Oprócz pełnika wstępuje tu takie gatunki chronione jak: wawrzynek wilczełko, bezzieleniowy storczyk gnieźnik leśny, kruszczyk szerekolistny i kopytnik. Z rzadkich gatunków roślin spotykane są m.in.: bodziszek leśny, kozłek całolistny, jaskier kaszubski oraz rutewka wąskolistna.
Bojarski Grąd
Niewielki rezerwat florystyczny o powierzchni 7,02 ha, utworzony w roku 1996, położony w dolinie Bugu, w odległości 1 km na południe od wsi Bojary w gminie Kosów Lacki. Obejmuje dwa pagórkowate zwydmienia o bogatej florze. Dotyczy to szczególnie wydmy zachodniej, wyższej i szerszej niż wschodnia, porośniętej w północnej części lasem. Zagłębienie międzywydmowe porastają płaty zbiorowisk łąkowych i torfowiskowych z gatunkami chronionymi - pełnikiem europejskim i wielosiłem błękitnym. Z innych chronionych i pięknie zakwitających roślin występują tu naparstnica zwyczajna i lilia złotogłów.
Czaplowizna
Rezerwat leśny o zróżnicowanej szacie roślinnej i bogatej awifaunie lęgowej, utworzony na powierzchni 213,23 ha w roku 1980 w gminie Łochów. Stwierdzono tu 45 gatunków ptaków lęgowych, m.in.: bociana czarnego, słonkę, pięć gatunków dzięciołów i wiele innych. Często na teren rezerwatu zalatuje żuraw oraz ptaki wodne i błotne, gnieżdżące się na pobliskich terenach nadbużańskich.
Dzierżenińska Kępa
Rezerwat jest wyspą o powierzchni 1,2 ha położoną w nurcie Narwi koło wsi Dzierżenin w gminie Polkrzywice. Został utworzony w roku 1991. Ze względu na położenie w szerokim nurcie rzeki, wyspa jest dogodnym miejscem występowania wielu gatunków ptaków. Między innymi gniazdują tu: mewy śmieszki, rybitwy zwyczajne (jedna z największych koloni lęgowych w kraju), kilka gatunków kaczek, brodziec krwawodzioby i wiele innych gatunków. Rezerwat jest poważnie zagrożony ze strony turystów, którzy czasami biwakują na wyspie, wśród kolonii lęgowych ptaków.
Jegiel
Rezerwat leśny położony w pobliżu wsi Szumin w gminie Łochów, na zabagnionym tarasie doliny Bugu, obejmujący zbiorowiska o charakterze naturalnym - ols oraz rzadką w tej części kraju świerczynę na torfie. Zajmuje powierzchnię 18, 54 ha i została utworzona w roku 1981. Stary, 120-letni drzewostan olszowy występuje w północnej części rezerwatu z licznymi wykrotami powalonych drzew, nadaje rezerwatowi puszczański charakter. W południowej części rezerwatu występuje dojrzały bór świerkowy, z udziałem pomnikowym, ponad 200 - letnich okazów świerku.
Moczydło
Rezerwat faunistyczny o powierzchni 58,08 ha położony w gminie Stoczek, obejmujący śródleśne bagno wraz z przylegającymi drzewostanami, został utworzony w roku 1991. Najcenniejszym fragmentem rezerwatu jest śródleśne jezioro zasiedlane przez szereg gatunków ptaków oraz płazów. Stwierdzono tu takie gatunki lęgowe jak: perkozek, kaczka krzyżówka, kaczka czernica, cyraneczka, kurka wodna, błotniak stawowy itp. W granicach rezerwatu stwierdzono 66 gatunków ptaków, w tym 48 lęgowych.
Popławy
Rezerwat leśny położony w gminie Obryte, na wschód od Pułtuska, utworzony w roku 1977 na powierzchni 6,28 ha. Obejmuje fragment typowego boru sosnowego, z dobrze wykształconym i charakterystycznym runem. Miejscami występuje tu bór mieszany z dużym udziałem dębu. Spośród wielu gatunków roślin typowych dla borów mieszanych, licznie spotykane są takie jak: widłaki, konwalia majowa, borówka czarna, borówka brusznica i wiele innych.
Stawinoga
Rezerwat ornitologiczny położony w gminie Zatory w dolinie Narwi, utworzony w roku 1981 na powierzchni 146,51 ha. Obejmuje stawy rybne w znacznym stopniu zarośnięte szuwarami oraz otaczające je łąki, las i nieużytki. Stawy są zasiedlane przez wiele ptaków wodnych i szuwarowych. Z gatunków zalatujących obserwowane były: orzeł bielik, rybołów, bocian czarny, żuraw i inne.
Z chronionych i rzadkich gatunków roślin stwierdzono m.in.: listerę jajowatą, pierwiosnkę lekarską, nerecznicę grzebieniastą, groszek błotny, groszek okrągłolistny.
Sterdyń
Rezerwat leśny zajmujący powierzchnię 11,91 ha, położony w gminie Ceranów. Został utworzony w roku 1979 celem ochrony wielogatunkowego, żyznego grądu z wieloma chronionymi i rzadkimi gatunkami roślin. Najlepiej zachowany i najstarszy drzewostan - 130-letnia dąbrowa z domieszką lipy i grabu - znajduje się w północno - wschodniej części rezerwatu. Największą rzadkością florystyczną rezerwatu Sterdyń parzydło leśne - gatunek górski, bardzo rzadki na terenie nizinnym.
Śliże
Rezerwat torfowiskowy utworzony w roku 1981 na powierzchni 44,29 ha w pobliżu Jadowa. Obejmuje dwa niewielkie jeziorka dystroficzne, powstałe w wyniku eksploatacji torfu, charakteryzujące się dużą wartością związków próchnicznych i znacznym zakwaszeniem. Na otwarte lustro wody wkraczają zwarte kożuchy torfowców, tworząc tak zwane "tło mszarne", pływające po powierzchni wody.
Wielgolas
Rezerwat leśny położony w zachodniej części Puszczy Białej w gminie Zatory, utworzony w roku 1981 na powierzchni 6,73 ha. Obejmuje fragment oddziału 94 w uroczysku Wielgolas. Celem ochrony jest zachowanie ponad 120-letniego drzewostanu sosnowego o cechach zespołu naturalnego, z dużym udziałem gatunków liściastych, głównie lipy i grabu.
Wilcze Błota
Rezerwat krajobrazowy utworzony w roku 1996 na obszarze 89,26 ha na terenie lasów państwowych w gminie Łochów. Obejmuje różnorodne zbiorowiska roślinne, wykształcone w oligotroficznych glebach bielicowych, bagiennych oraz torfowych. Zachodnią i północną część rezerwatu zajmują zbiorowiska leśne - bory sosnowe oraz olszy. W części wschodniej i południowej występują łąki, pastwiska i torfowiska, miejscami porośnięte krzewiastymi wierzbami.
Na obszarze parku i otuliny znajduje się ponad 140 pomników przyrody, w tym 25 grup drzew, trzy aleje, jedno wzgórze ostańcowe oraz jedno stanowiska podziemnego grzyba. Pozostałe pomniki to pojedyncze drzewa.
Obszar parku posiada bardzo duże - dotychczas wykorzystywane w niewielkim stopniu - walory turystyczne. Na terenie parku wyznaczono wiele tras turystyki pieszej, rowerowej i motorowej. Spływy po Bugu i Narwi dostarczają niezapomnianych wrażeń.